Η Ελλάδα είναι προνομιούχος χώρα ως προς τις φυσικές της καλλονές. Είναι γνωστά τα τοπία της που αποτελούν μοναδικό φυσικό πλούτο με την ποικιλομορφία τους και την ύπαρξη τόσο διαφορετικών οικοσυστημάτων δίπλα-δίπλα. Ας πάρουμε για παράδειγμα την Κρήτη. Είναι ένα μεγάλο νησί με αλπικά τοπία που εναλλάσσονται με τον υποτροπικό Νότο. Η απόσταση μεταξύ ενός οροπεδίου με τραχύ ηπειρωτικό κλίμα και μια φυτεία μπανάνας στα υποτροπικά νότια παράλια, μπορεί να μην υπερβαίνει τα λίγα χιλιόμετρα. Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Παγασητικός κόλπος. Το Καλοκαίρι ψήνεται κυριολεκτικά η παράλια περιοχή, αλλά μισή ώρα μακρύτερα με το αυτοκίνητο πάνω στο Πήλιο χρειάζεται κανείς παλτό.

Τέτοιες εναλλαγές είναι πολύ συνηθισμένες εδώ, καθιστώντας την χώρα μας μοναδική. Αυτή η ποικιλία κλιματικών τύπων βοηθάει πολύ στην ανάπτυξη μιας αντίστοιχα μεγάλης ποικιλίας ειδών φυτών (χλωρίδα) και ζώων (πανίδα). Το φαινόμενο αυτό ενισχύεται σημαντικά από την μορφή και τη θέση της χώρας. Το ότι δηλαδή αυτή αποτελείται από μια ορεινή χερσόνησο που χώνεται βαθειά στη Μεσόγειο και περιβάλλεται από τις τρεις πλευρές της από ένα απίστευτο αρχιπέλαγος αποτελούμενο από εννιάμιση χιλιάδες (9.500) περίπου νησιά και νησίδες κάθε μεγέθους, ενώ παράλληλα βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων. Το δε συνολικό μήκος της ακτογραμμής όλων των χερσαίων γαιών που την απαρτίζουν υπολογίζεται σε περίπου 16 χιλιάδες χιλιόμετρα (όσο περίπου το 1/3 της ακτογραμμής ολόκληρης της Αφρικής!)

Η δε θάλασσα που περιβάλλει την Ελλάδα, αποτελεί ουσιαστικά έναν λιλιπούτειο ωκεανό με μέγιστο βάθος τα 5,5 χιλιόμετρα Ν.Δ. της Πύλου. Και για να μην μακρυγορούμε περισσότερο αξίζει τέλος να αναφέρουμε ότι η πολυποίκιλη αυτή χώρα βρίσκεται πάνω σ’ έναν σημαντικό μεταναστευτικό αεροδιάδρομο πολλών πουλιών.

Θαλασσοκόρακες (φωτ. Άρης Χρηστίδης)

Έτσι, η ποικιλία των άγριων ζώων κάθε είδους που απαντούν εδώ, είναι πέρα από κάθε φαντασία. Έως και πριν από λίγες δεκαετίες ελάχιστοι Νεοέλληνες γνώριζαν λ.χ. ότι στα νερά μας απαντώνται μεγάλες φάλαινες, που παλαιότερα ήταν πολύ περισσότερες (προτού το κυνήγι τις μειώσει μέχρι κινδύνου εξαφάνισης σε ολόκληρη την υδρόγειο). Γενικά, από τα 85 περίπου γνωστά είδη κητωδών (δελφίνια-φάλαινες) που ζουν σε ολόκληρη τη γη, έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα τα 15 (με άλλα 10 στην υπόλοιπη Μεσόγειο). Ως προς τους καρχαρίες επίσης, η κλειστή αυτή θάλασσα που περιέχει τι 1% του θαλάσσιου νερού της Γης, φιλοξενεί 45 είδη (από τα 450 που έχουν καταγραφεί διεθνώς) δηλαδή 100 φορές μεγαλύτερη ποικιλία από κάθε ωκεανό, σχετικά πάντα με το μέγεθός της. Ανάμεσα σ’ αυτά και ο ακίνδυνος Καρχαρίας προσκυνητής ή σαπουνάς (Cetorhinus maximus), που είναι το 2ο μεγαλύτερο ψάρι στον κόσμο.

Ρινοδέλφινο (Tursiops truncatus) στο Β. Αιγαίο (φωτ. Άρης Χρηστίδης)

Για τους λάτρεις της παρατήρησης πουλιών, υπάρχουν επίσης πολλές εκπλήξεις. Από τα  448 είδη που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα στη Ελλάδα (και είναι λίγο περισσότερα από τα μισά σε αριθμό απ’ όσα έχουν βρεθεί στη Ν. Αφρική), τα 37 είναι ημερόβια αρπακτικά (αετοί-γύπες-αετόμορφα-γεράκια) σε σύνολο 39 ολόκληρης της Ευρώπης. Μάλιστα δε, ενώ σε ολόκληρο τον πλανήτη υπάρχουν σήμερα γύρω στα 60 είδη αετών, στην χώρα μας απαντούν τα 10 (για σύγκριση σε ολόκληρη την βορειοαμερικανική ήπειρο φιλοξενούνται 3 είδη από τα εντυπωσιακά αυτά πουλιά, από τα οποία μόνο το ένα δεν υπάρχει εδώ. Επίσης, ολόκληρη η Αφρική φιλοξενεί 18 είδη αετών, ενώ η Αυστραλία με μέγεθος ίσο με της Ευρώπης διαθέτει 2 εκ των οποίων το ένα υπάρχει και εδώ).

Γύπας από απελευθέρωση στην Κρήτη (φωτ. Jesse Determeijer)

Η ίδια περίπου εικόνα χαρακτηρίζει και άλλα είδη ζώων,  π.χ. τα θηλαστικά εδώ αντιπροσωπεύονται από περισσότερα των 110 ειδών (ήδη αναφερθήκαμε στα κητώδη). Από αυτά ξεχωρίζουν οι νυχτερίδες με όλα τα ευρωπαϊκά είδη (32). Στα δε ερπετά η Ελλάδα είναι σκέτος παράδεισος, με 32 είδη σαύρες και πολλαπλάσια υποείδη, 26 είδη φιδιών και 10 είδη χελωνών (για σύγκριση στην Αγγλία υπάρχουν 3 είδη φιδιών, ένα είδος σαύρας και κανένα είδος χελώνας).

Οχιά κερασφόρος ή καλύτερα αμμοδύτης (φωτ: Άρης Χρηστίδης)

Σε ιστορικούς χρόνους υπήρχαν και είδη πανίδας που σήμερα φαίνονται εξωτικά και που εξαφανίστηκαν αποκλειστικά από ανθρωπογενείς αιτίες : Λιοντάρια, Λεοπαρδάλεις, Ευρωπαϊκοί Βίσσωνες  (οι “Παιώνιοι Ταύροι” κατά τον Αριστοτέλη), Άγρια Βόδια (οι πρόγονοι των αγελάδων μας, που επέζησαν από την εποχή των Παγετώνων για να εξαφανιστεί το είδος τους το 1626μ.Χ. στην Πολωνία).

Στα αμφίβια επίσης (βατράχια-σαλαμάνδρες-φρύνοι-
τρίτωνες) η Ελλάδα κατέχει ρεκόρ πανευρωπαϊκό τόσο σε ποικιλία ειδών όσο και σε μεγέθη πληθυσμών. Λέγεται μάλιστα ότι το 40% περίπου των ευρωπαϊκών βατράχων ζει στην χώρα μας! (Πόσο σημαντικό φαίνεται αυτό και για την υγεία μας, όταν αναλογιστούμε ότι ο κάθε βάτραχος καταναλώνει σε ένα Καλοκαίρι δεκαπλάσια ποσότητα του βάρους του σε κουνούπια!). Εξίσου σημαντικό πανευρωπαϊκό ρεκόρ για την χώρα μας είναι η ποικιλία ειδών χλωρίδας.

Πράσινος φρύνος (φωτ: Άρης Χρηστίδης)

Εδώ φύονται εκ του φυσικού 6.600 τόσα είδη αγρίων φυτών (η 2η στην Ευρώπη χώρα, η Ισπανία, με πενταπλάσια έκταση από την Ελλάδα έχει περίπου 600 είδη λιγότερα), από τα οποία 1400 τουλάχιστον είναι ενδημικά, δηλαδή υπάρχουν μόνο σε κάποιο μέρος της Ελλάδας και πουθενά αλλού στον κόσμο. Για σύγκριση η Βρετανία έχει 31 ενδημικά είδη φυτών. Τα ενδημικά φυτά της ελληνικής χλωρίδας αποτελούν το 40% περίπου των ενδημικών φυτών ολόκληρης της Ευρώπης.

Primula vulgaris -πρίμουλα  (φωτ. : Άρης Χρηστίδης)

Ο πλούτος των ελληνικών οικοσυστημάτων είναι πολύ μεγάλος. Επιβάλλεται όμως να κατανοήσουμε το όφελος που μπορεί να υπάρχει για την ευημερία μας από την συντήρηση αυτού του φυσικού θησαυρού. Μπορεί να ξαναζωντανέψουν η παραμελημένη επαρχία και τα ακριτικά νησιά μας, εφόσον εντάξουμε τα αγριμικά μας στα οικοτουριστικά αξιοθέατα. Η Σύμη αποτελεί ένα πετυχημένο πείραμα, όπως και το Δάσος της Δαδιάς στον Έβρο η Λίμνη της Κερκίνης κλπ. Υπάρχει ένα ακμαίο ρεύμα τουριστών-φυσιολατρών που επισκέπτονται τέτοιες περιοχές και συντηρούν έτσι έναν δυναμικό κλάδο της τουριστικής βιομηχανίας που αναπτύσσεται συνεχώς. Επίσης, καλλιεργώντας τα ενδημικά βότανα της Ελληνικής γης που είναι περιζήτητα στο εξωτερικό για τις θεραπευτικές και άλλες ιδιότητές τους, εξασφαλίζουμε σχετικά εύκολα ένα καλό εισόδημα, χωρίς σκληρές καλλιεργητικές φροντίδες και χωρίς να απειλούμε τους εναπομείναντες άγριους πληθυσμούς με εξαφάνιση. Το δε προϊόν δεν έχει ανταγωνισμό στην παγκόσμια αγορά. Εξάλλου με τον σύγχρονο ηλεκτρονικό τρόπο επικοινωνίας, δεν απαιτούνται μεσάζοντες για την διακίνηση των προϊόντων στους καταναλωτές. Ήδη κάποιοι πρωτοπόροι συμπολίτες μας έχουν αρχίσει να ασχολούνται με τέτοιες επαγγελματικές δραστηριότητες, με θετικά αποτελέσματα για τους ίδιους αλλά συμβάλλοντας και στο ζωντάνεμα της υπαίθρου. Τέτοια μοντέλα ανάπτυξης που στηρίζονται στη γνώση και στη σοφή διαχείριση των αγριότοπων και της πανίδας τους και χλωρίδας τους, χωρίς  ν’ αλλοιώνεται η φύση τους, αποτελεί παράγοντα προόδου και ευημερίας.

Γιάννης Πουλόπουλος
για το ΕΚΠΑΖ

φωτ. εξωφύλλου: Φωλιά πελαργών στο ΕΚΠΑΖ στην Αίγινα (φωτ. Μπάμπης Πέτρου)